Energiehubs: bouwstenen voor het energiesysteem van de toekomst

Netcongestie betekent simpel gezegd dat het elektriciteitsnet op bepaalde momenten overbelast raakt. De infrastructuur kan de piekvraag niet verwerken, wat leidt tot wachttijden, beperkingen in aansluitcapaciteit en stijgende kosten.

De cijfers zijn alarmerend:

• Meer dan 20.000 bedrijven staan op een wachtlijst voor netaansluiting of uitbreiding.
• De economische schade? Geschat tussen de 30 en 40 miljard euro.
• Het probleem zit niet in meer verbruik, maar in ongelijkmatig verbruik – op andere tijden en andere plekken.
• Tegelijk ligt de benutting van het hoogspanningsnet rond de 40%, en van het laagspanningsnet zelfs op slechts 20%.

De huidige strategie is het net verzwaren, maar de eerste effecten daarvan zijn pas over gemiddeld 7 tot 10 jaar merkbaar. Tegen die tijd is er alweer een extra energievraag ontstaan, die nu nog niet meegenomen is in de plannen. Ondertussen lopen de netkosten op, en groeit de druk op bedrijven. Sommige ondernemingen overwegen zelfs hun activiteiten te verplaatsen.

Energiehubs als deel van de oplossing

In het Nationaal Plan Energiesysteem wordt al nadrukkelijk gesproken over decentralisatie. Energie wordt niet langer alleen centraal opgewekt en via het net verdeeld, maar juist lokaal geproduceerd, opgeslagen, gedeeld en gestuurd.

“Op dit moment zijn er zo’n 250 bedrijventerreinen die zichzelf hebben aangemerkt als energiehub. Actief werkende hubs? Nog geen tien. Maar de groei gaat snel.

Een mooi voorbeeld: In Veghel werken bedrijven samen aan een slim energiesysteem.
Op één terrein worden straks elektriciteit, warmte en waterstof gecombineerd. Bedrijven stemmen hun energiegebruik op elkaar af, delen vraag en aanbod en maken gebruik van opslag. Door die slimme samenwerking wordt de afhankelijkheid van het regionale net sterk verminderd. Het systeem is nog in ontwikkeling, maar laat nu al zien hoe we in de toekomst energiecollectieven kunnen vormgeven. In andere hubs wordt collectief gecontracteerde capaciteit verdeeld, worden pieken slim gespreid en ontstaat ruimte voor uitbreiding – zonder extra netbelasting, aldus van der Steenhoven.”

Gelukkig hoeft niemand te wachten tot alles geregeld is. Er zijn nú al concrete stappen te zetten:

• Breng je energiestromen goed in kaart
• Verdiep je in het proces voor het realiseren van een Energie Hub op bedrijventerreinen
• Het Rijk ondersteunt bedrijven via het Programma Verduurzaming Bedrijventerreinen (PVB)
• Tools zoals de Energie-Buurtscan maken zichtbaar wie op dezelfde kabel zit – handig om samenwerkingen te starten

Zo’n energy management system (EMS) wordt steeds belangrijker. Netbeheerders willen metingen niet meer per kwartier, maar op de minuut of zelfs per 10 seconden. Alles om sneller te kunnen reageren op pieken.

Een energiehub draait om méér dan alleen techniek. Het vraagt om samenwerking, eigenaarschap en onderling vertrouwen. We zeggen weleens gekscherend: “Als je nog nooit samen hebt gebarbecued, begin dan nog niet aan een energiehub.” Je moet elkaar kennen, bereid zijn om samen te investeren en gezamenlijke keuzes te maken. Lees meer hoe de samenwerking verloopt in Energie Hubs.

Een goed voorbeeld hiervan is de Groepstransportovereenkomst (GTO). Daarbij sluiten meerdere bedrijven samen een contract af met de netbeheerder, waardoor ze collectief over meer netcapaciteit beschikken. Door het energieverbruik slim af te stemmen en pieken te spreiden, kunnen de afzonderlijke bedrijven tóch groeien, zonder het elektriciteitsnet extra te belasten. Toch is het nog pionieren. Op juridisch, financieel en organisatorisch vlak zijn er veel vragen. Wat gebeurt er als een partij zich terugtrekt? Hoe is de aansprakelijkheid geregeld? En is zo’n constructie eigenlijk wel verzekerbaar?  Juist daarom ontstaan op steeds meer plekken zogenoemde communities of practice: netwerken waarin bedrijven op bedrijventerreinen kennis en ervaringen uitwisselen, en van elkaar leren.

We staan aan het begin van een nieuw energiesysteem. Waar netcapaciteit geen vanzelfsprekendheid meer is, maar iets schaars. Waar samenwerking, slimme technologie en flexibiliteit het verschil maken tussen stilstand of doorgroeien.

Onze oproep: begin nu.

• Verken de mogelijkheden op jouw bedrijventerrein
• Maak gebruik van beschikbare subsidies en tools
• Zoek de samenwerking op
• Krijg inzicht in jouw toekomstige energieprofiel

“Netcongestie wordt niet vanzelf opgelost,” zegt van der Steenhoven. “Maar met creativiteit en samenwerking kunnen we wél vooruit. Energiehubs zijn daarbij onmisbaar.”