Energiecollectieven als oplossing voor netcongestie: lessen uit de praktijk

De overbelaste elektriciteitsnetten vormen een van de grootste uitdagingen binnen de energietransitie. De bekende netcongestiekaarten kleuren al jaren rood en een snelle verbetering is niet in zicht. Netbeheerders investeren miljarden, maar richten zich vooral op het oplossen van achterstanden. Nieuwe aanvragen worden vaak doorgeschoven tot 2030 of zelfs later.

Daarom is het belangrijk om anders te kijken naar energie-infrastructuur. Niet alleen grootschalig via overheidsbeleid, maar juist ook lokaal en praktijkgericht.

De nieuwe Energiewet introduceert nieuwe mogelijkheden zoals groepscontracten, cablepooling en begrippen als GoTorque  (gebruik op tijd of raak het kwijt). Tegelijkertijd zorgt dit voor onzekerheid, zeker voor vastgoedeigenaren: wat als de toekomstige huurder van een pand veel meer stroom nodig heeft dan de huidige? Dan kan het gebouw straks niet meer worden verhuurd. Samenwerking wordt daardoor belangrijker dan ooit. Alleen door capaciteit slim te verdelen en collectief op te treden, kunnen we ruimte maken voor groei zonder afhankelijk te blijven van netverzwaring.

Volgens Niels Baartman, oprichter van Greenvision en voorheen actief in de logistieke vastgoedontwikkeling, ligt de sleutel in het slim koppelen van technische, juridische en financiële aspecten: “De meeste energiecollectieven ontstaan niet uit luxe, maar uit noodzaak. Juist dat dwingt tot innovatie en samenwerking.”

In Amsterdam werd enkele jaren geleden een bedrijfsgebouw opgeleverd zonder beschikbare stroomcapaciteit. De tijdelijke oplossing bestond uit zonnepanelen, een batterij, een gasgenerator en een dieselgenerator als back-up. Maar het probleem bleek breder: ook omliggende panden hadden geen aansluiting. Daarom werd een energiecollectief opgericht onder leiding van gebiedsontwikkelaar SADC. Met een gezamenlijke aansluiting van 6 MW, verdeeld over 15 bedrijven, en een EMS om vraag en aanbod te balanceren, konden alle partijen van energie worden voorzien. Investeringen en risico’s werden gedragen door de ontwikkelaar, terwijl huurders gewoon marktconforme tarieven betalen.

In Tiel is de situatie nóg complexer: geen afname, geen teruglevering – nul gecontracteerd vermogen. Toch is hier een intern netwerk aangelegd, gebaseerd op een ringstructuur met zonnepanelen, batterijen en optioneel gasgeneratoren per pand. Een centrale exploitant beheert het lokale net en biedt bedrijven vermogen aan, ondanks dat de officiële netbeheerder (Liander) niets levert.
Belangrijk verschil met Schiphol: in Medel wordt het net intern beheerd. De opgewekte stroom blijft lokaal en wordt onderling verdeeld, met behulp van een centraal EMS.

De juridische modellen verschillen per locatie. In Amsterdam fungeert de exploitant zowel als energieleverancier als netbeheerder. In Tiel regelt de exploitant alleen de vermogensverdeling; de bedrijven sluiten zelf energiecontracten af bij commerciële leveranciers.
In beide gevallen worden kosten terugverdiend via een vergoeding voor beheer en infrastructuur, met als doel: pieken voorkomen, energielasten beheersbaar houden en lokale opwek maximaal benutten.

Wat is er nodig om dit soort collectieven ook elders in Nederland toe te passen? De praktijk wijst uit dat de volgende elementen belangrijk zijn:

• Een onafhankelijke partij die het lokale net beheert en investeringen coördineert
• Flexibele juridische kaders die het mogelijk maken om bestaande netcontracten aan te passen
• Een robuust energiemanagementsysteem, afgestemd op de situatie ter plaatse
• Inzicht in het verbruik ‘achter de meter’ én slimme sturing van grootverbruikers binnen gebouwen

Hoppenbrouwers ziet energiecollectieven als een veelbelovende manier om netcongestie lokaal op te lossen. Niet door te wachten op landelijke netuitbreidingen, maar door nu al samen te werken aan slimme, schaalbare en technische oplossingen. Vanuit onze rol als system integrator denken we graag mee over de inrichting van EMS-systemen, laadinfrastructuur en decentrale opwek.
“We moeten af van het solistisch denken. Samenwerken, delen en slim sturen zijn de pijlers van het energiesysteem van morgen,” aldus Baartman.

Meer weten? Luister naar de podcast afleveringen Net niet, net wel  met  Niels Baartman afl7